Szara pleśń (Botrytis cinerea) – skuteczna ochrona upraw przed gniciem pąków
Szara pleśń, znana również jako gnicie pąków, to groźna choroba grzybowa, wywoływana przez Botrytis cinerea. Patogen ten rozwija się w warunkach wysokiej wilgotności i niskiej temperatury, błyskawicznie niszcząc plony. Atakuje zarówno uprawy indoor, jak i outdoor, dlatego każdy hodowca powinien znać skuteczne metody profilaktyki i leczenia. W tym artykule dowiesz się, jak rozpoznać objawy Botrytis, jak zapobiegać chorobie i co zrobić, gdy infekcja już się pojawi.
Przyczyny rozwoju szarej pleśni
Zarodniki Botrytis mogą przetrwać wiele miesięcy w stanie uśpienia. Najczęściej dostają się do uprawy przez wiatr, wodę, ubrania, obuwie czy narzędzia ogrodnicze. Do ich rozwoju potrzebne są określone warunki: wilgotność powyżej 55%, temperatura poniżej 20°C, brak odpowiedniej wentylacji i gęsto posadzone rośliny. Wszystkie te czynniki sprawiają, że Botrytis szybko przechodzi z jednej rośliny na kolejne.
Objawy gnicia pąków
Choroba rozwija się od środka pąka, co utrudnia jej wczesne wykrycie. Typowe objawy to:
- ciemne plamy na kwiatach i liściach,
- suchy, kruchy nalot o szarobrązowym odcieniu,
- charakterystyczny zapach stęchlizny,
- gnicie i rozpad kwiatostanów.
Zainfekowane fragmenty roślin nie nadają się do spożycia ani dalszego przetwarzania i muszą zostać natychmiast usunięte.
Profilaktyka – jak zapobiegać Botrytis?
Zapobieganie jest kluczem do ochrony przed szarą pleśnią. Obejmuje ono:
- utrzymywanie temperatury 21–25°C,
- wilgotność powietrza na poziomie 44–55%,
- sprawną wentylację i cyrkulację powietrza,
- regularne czyszczenie i dezynfekcję pomieszczeń,
- usuwanie martwych liści i resztek organicznych,
- stosowanie odzieży i narzędzi przeznaczonych wyłącznie do uprawy.
Zapobieganie po zbiorach
Szara pleśń może pojawić się również podczas suszenia. Aby tego uniknąć, należy utrzymywać odpowiednią temperaturę (18–22°C) i wilgotność (ok. 50%). Pąki powinny być suszone w odstępach, w dobrze wentylowanym pomieszczeniu. Codzienna kontrola materiału pozwala szybko wychwycić pierwsze symptomy choroby.
Leczenie szarej pleśni
Gdy Botrytis już zaatakuje, trzeba działać błyskawicznie:
- Wytnij porażone fragmenty z zapasem zdrowej tkanki.
- Dezynfekuj nożyczki lub sekator po każdym cięciu.
- Utylizuj zakażony materiał w szczelnych workach.
- Dokładnie odkaź grow room i wszystkie powierzchnie.
Pamiętaj, że porażonych pąków nie wolno spożywać ani przechowywać.
Dodatkowe informacje
1. Cykl życia Botrytis
Zarodniki Botrytis mogą długo pozostawać w uśpieniu, czekając na sprzyjające warunki. Gdy wilgotność i temperatura spadną do odpowiednich poziomów, zaczynają kiełkować. Początkowo infekują martwe tkanki, by następnie zaatakować zdrowe części roślin. Cykl zakażenia kończy się produkcją nowych zarodników, które przenoszą się na kolejne rośliny. Dlatego ważne jest, by usuwać wszystkie martwe fragmenty uprawy. Hodowcy powinni pamiętać, że gęste uprawy sprzyjają szybkiemu rozprzestrzenianiu się patogenu. Im późniejsza faza kwitnienia, tym większe ryzyko infekcji. Pąki o zwartej strukturze są szczególnie podatne na Botrytis. Cykl ten powtarza się wielokrotnie, jeśli nie zastosujemy odpowiedniej profilaktyki.
2. Znaczenie wilgotności
Wilgotność powietrza jest najważniejszym czynnikiem w rozwoju Botrytis. Poziom powyżej 55% zwiększa ryzyko infekcji. Szczególnie niebezpieczne są wahania wilgotności, zwłaszcza nocą. Krople kondensatu na liściach i kwiatach to idealne środowisko dla zarodników. Dlatego higrometry i osuszacze są obowiązkowe w grow roomie. Stała kontrola wilgotności pozwala reagować na czas. Dobrze ustawiona wentylacja zapobiega powstawaniu stref nadmiernej wilgoci. Nawet niewielkie zaniedbania mogą doprowadzić do poważnych strat. Dlatego hodowcy powinni traktować wilgotność jako kluczowy parametr uprawy. To czynnik, który decyduje o sukcesie lub porażce w walce z Botrytis.
3. Znaczenie temperatury i wentylacji
Szara pleśń najlepiej rozwija się w temperaturach poniżej 20°C. Utrzymywanie stabilnego mikroklimatu w zakresie 21–25°C ogranicza jej rozwój. Ważna jest również stała cyrkulacja powietrza. Wentylatory powinny być rozmieszczone tak, aby powietrze docierało do każdego miejsca w uprawie. Zbyt mocny nawiew nie jest wskazany, ale lekki przepływ powietrza działa profilaktycznie. Filtry HEPA ograniczają dostęp zarodników z zewnątrz. Regularne czyszczenie wentylatorów i filtrów to konieczność. Zaniedbania w tym zakresie prowadzą do namnażania się patogenów. Temperatura i cyrkulacja to dwa filary skutecznej profilaktyki. Hodowcy ignorujący te aspekty ryzykują poważne straty plonów.
4. Higiena i bioasekuracja
Botrytis często wprowadzany jest do uprawy na odzieży, obuwiu i narzędziach. Dlatego niezbędne są zasady higieny. Najlepiej używać dedykowanych ubrań i obuwia tylko do pracy w grow roomie. Narzędzia powinny być sterylizowane przed każdym użyciem. Regularne czyszczenie podłóg i ścian ogranicza obecność zarodników. Bioasekuracja obejmuje także ograniczenie dostępu osób postronnych. Każda dodatkowa osoba to potencjalne źródło patogenów. Warto wdrożyć harmonogram czyszczenia i dezynfekcji. Porządek to jeden z najprostszych sposobów ochrony roślin. Higiena zmniejsza ryzyko infekcji nawet o kilkadziesiąt procent. To inwestycja w zdrowie roślin i stabilne plony.
5. Znaczenie suszenia i przechowywania
Etap suszenia jest równie ważny jak sama uprawa. Wysoka wilgotność i brak cyrkulacji powietrza sprzyjają rozwojowi pleśni. Pąki należy układać w odstępach, aby umożliwić swobodny przepływ powietrza. Optymalna temperatura suszarni to 18–22°C, a wilgotność powinna wynosić około 50%. Pomieszczenie musi być czyste i regularnie dezynfekowane. Suszarnia powinna być monitorowana codziennie. Pojawienie się pleśni na tym etapie wymaga natychmiastowego usunięcia porażonego materiału. Zaniedbania mogą zniszczyć cały plon, nawet jeśli rośliny były zdrowe w trakcie uprawy. Dlatego etap przechowywania i suszenia trzeba traktować bardzo poważnie. To ostatnia linia obrony przed Botrytis.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czy szara pleśń zawsze niszczy całą uprawę?
Nie. Szybka reakcja pozwala uratować zdrowe rośliny. Kluczowe jest jednak natychmiastowe usunięcie zakażonych fragmentów i dezynfekcja narzędzi.
Jakie warunki sprzyjają Botrytis?
Wysoka wilgotność powietrza (powyżej 55%) i temperatura poniżej 20°C to idealne środowisko dla rozwoju szarej pleśni. Brak wentylacji dodatkowo przyspiesza infekcję.
Czy można spożywać pąki z pleśnią?
Nie. Zainfekowane fragmenty są szkodliwe dla zdrowia i powinny być natychmiast zutylizowane.
Jak zapobiegać szarej pleśni w uprawach outdoor?
Najlepiej wybierać przewiewne miejsca, usuwać nadmiar liści i stosować osłony przed deszczem. Po opadach warto strząsać wodę z kwiatów.
Czy Botrytis może pojawić się po zbiorach?
Tak. Pleśń często rozwija się podczas suszenia i przechowywania. Zbyt duża wilgotność i gęsto ułożone pąki to główne czynniki ryzyka.
